ابی
اطلاعات هنرمند
نام اصلی	ابراهیم حامدی
نام مستعار	ابی
زادروز	۲۹ خرداد ۱۳۲۸ برابر ۹ ژوئن ۱۹۴۹ ‏(۶۴ سال)
اهل کشور	ایران
سبک‌ها	موسیقی پاپ فارسی
کار(ها)	خواننده
وب‌گاه	www.ebihamedi.com
سازهای برجسته

ابراهیم حامدی (زادهٔ ۲۹ خرداد ۱۳۲۸ در تهران) مشهور به ابی خوانندۀ موسیقی پاپ اهل ایران است. او دارای صدایی از جنس باریتون است^[۱] و در سبک‌های مختلف موسیقی صاحب اثر است: بالاد‌، موسیقی فولکلور، پاپ تهرانجلس، دنس و اخیراً هاوس و ترنس.^[۲] ابی تحت تأثیر خوانندگانی چون فرهاد مهراد، جنسیس، جیم موریسون، یوتو، کلدپلی و پر گسله بوده است.^[۳] برخی او را با تام جونز خوانندهٔ سرشناس بریتانیایی مقایسه کرده‌اند، با این تفاوت که ابی را بر خلاف تام جونز دارای تمایلات سیاسی می‌دانند.^[۴] بسیاری از طرفدارانش او را «آقای صدا» در حوزۀ موسیقی پاپ فارسی می‌دانند.^[۵]

زندگی خصوصی

پدر ابی خیاط بوده و مادرش خانه‌دار. او دوران کودکی خود را در محلۀ میدان فوزیۀ تهران (میدان امام حسین فعلی) در خیابان شهرستانی سپری کرده است و دارای چهار خواهر و یک برادر است.^[۶] او در سال ۱۳۵۳ با فیروزه مقدادی ازدواج کرده و از وی صاحب سه دختر به نام‌های عسل، سایه و خاتون است که برای هر سۀ آنها یک ترانه خوانده ‌است.^[۷] ابی دو سال قبل از وقوع انقلاب در ایران، برای اجرای کنسرت به آمریکا می‌رود و با شروع انقلاب، ناگزیر در آنجا ماندگار می‌شود.^[۸]

ابی پس از جدایی از همسر اول خود با مهشید برومند ازدواج می‌کند. وی یک پسر به نام فرشید دارد که پسرخواندۀ ابی محسوب می‌شود. گفته می‌شود آغاز آشنایی آنها با یکدیگر، در یکی از اجراهای ابی در گوتنبرگ بوده است.^[۹] شباهت چهرۀ همسر دوم وی با کتایون ریاحی، مشکلات عدیده‌ای را برای این بازیگر سرشناس سینما در فضای مجازی ایران به همراه داشته است. مهشید برومند که مدیر برنامه‌های ابی نیز محسوب می‌شود در اکثر کنسرت‌های وی حضور داشته و تصاویر منتشره از وی در یکی از کنسرت‌های ابی منجر به سوء تفاهمات و شایعات دامنه‌داری علیه این بازیگر شد.^[۱۰]

ابی به موسیقی یونانی علاقه‌‌مند است و از خوانندگان محبوبش می‌توان به پیتر گابریل، فردی مرکوری، استینگ، بونو و جیم موریسون از گروه راک دورز اشاره کرد.^[۱۱] گفته می‌شود وی در منزل شخصی خود، اجازۀ پخش آهنگ‌های خوانده‌شده توسط خود را نمی‌دهد و به عبارتی، تمایلی به شنیدن صدای خود در محیط خانه ندارد.^[۱۲]

خوانندگی

دوران نوجوانی

او در دوران نوجوانی با خواندن قرآن در صف‌های مدرسه به استعداد خود در خواندن پی می‌‌برد. خود وی در مصاحبه‌ای در پاسخ به این پرسش که خوانندگی را چگونه آغاز کرد می‌گوید: «از زمان چهار پنج سالگی، رادیو به ایران آمده بود ولی ما آنقدر بودجه نداشتیم که یک رادیو بخریم. ضمن اینکه هنوز برق هم به همه ‌جا نیامده بود. به موسیقی گوش می‌کردم و آن را دوست داشتم. تفریح من در خانه خواندن بود، ضمن اینکه بارها هم گفته‌ام که از کلاس سوم دبستان در مدرسه صبح‌ها سر صف، قرآن با قرائت اجرا می‌کردم. خب این هم برای خودش یک نوع خوانندگی است. در سن ده یازده سالگی، رادیو و خوانندگانی بودند و مرتب فکر و ذکر من به غیر از مسألۀ درس خواندن، خوانندگی بود. در خانه برای هم‌کلاسی‌هایم و همین‌طور برای بچه‌محل‌ها می‌خواندم».^[۱۳]

ابتدا در یک گروه دوستانه به نام و سپس در باشگاه‌ها و کاخ‌های جوانان به صورت رسمی شروع به خواندن می‌کند. در گروه سان بویز، ابتدا به تقلید از آهنگ‌های ایتالیایی، بخصوص ترانه‌های خواننده و بازیگر بنام ایتالیایی می‌پردازد و سپس به اجرای ترانه‌هایی از خوانندگان مطرح آن دوران مانند جیم موریسون، ، تام جونز و رو می‌آورد.[۱۴]

او اولین بار در کاخ جوانان جنوبی به روی صحنه می‌رود. تجربهٔ اولین اجرای رسمی ابی از زبان خودش شنیدنی است. آن‌طور که وی در مصاحبه‌ای نقل کرده است در اولین اجرا از فرط استرس، نیمی از بدنش کاملاً بی‌حس شده و اصطلاحاً به خواب می‌رود. او این واقعه را جزو خاطرات تلخ اما فراموش‌نشدنی خود ذکر کرده است.^[۱۵]

آغاز خوانندگی به صورت حرفه‌ای

ابی در همان دوران با شهبال و شهرام شب‌پره آشنا می‌شود. شهبال شب‌پره صدای او را در سان بویز می‌شنود و به وی پیشنهاد کار در گروه بلک کتز را می‌دهد. او در کنار فرهاد مهراد خوانندۀ پاپ ایرانی، مدت دو سال با گروه بلک کتز همکاری می‌کند و مدت زیادی در کابارۀ [۱۶]

در آن زمان که ابی وارد عرصهٔ موسیقی می‌شود، خوانندگان اندکی در ایران در زمینهٔ موسیقی پاپ فعالیت داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به ویگن٬ عارف و منوچهر سخایی اشاره کرد.^[۱۷] دیری نمی‌گذرد که ابی نیز نخستین ترانهٔ مستقل خود را با نام «عطش» عرضه می‌کند که برای فیلمی به همین عنوان ساخته می‌شود. دومین ترانهٔ وی «چرا چرا» نام دارد با شعری از مسعود هوشمند و آهنگی از حسین واثقی.^[۱۸] اما سومین ترانهٔ ابی که به گفتهٔ خودش باعث معروفیت وی می‌شود ترانه‌ای است به نام «شب» با شعر اردلان سرفراز و آهنگ که برای اولین بار در شوی معروف از فریدون فرخزاد پخش می‌شود.

ابی از همان اوان خوانندگی، در حرفۀ خود از الگوبرداری و تقلیدهای کلیشه‌ای برحذر بوده و حتی خوانندگان جوان همدورۀ خود را که به کپی‌برداری و تقلید از آثار یکدیگر می‌پرداختند به شدت تخطئه می‌کرده است. در همین دوران است که با شرکت در «جشنوارۀ بین‌المللی آواز ترکیه» توانست نگاه‌های داخل و خارج را به سمت خود معطوف کند.^[۱۹]

صدای ابی از همان دوران ابتدای نشو و نمایش، محل بحث و نظر رسانه‌ها بوده است. چنانکه در شمارۀ سال دهم خود، مطلبی را تحت عنوان «صدای ابی رانندگان را دچار هیستریک سرعت می‌کند» منتشر می‌کند و در آن به طرح این مسئله می‌پردازد که صدای ابی به علت قدرت و انرژی فوق‌العادۀ آن که بیشتر جنبۀ حماسی دارد، رانندگان را هنگام رانندگی دچار هیستریک و حرکات تند و خشن می‌کند.^[۲۰]

جشنوارۀ بين‌المللی آواز ترکیه

در سال ۱۹۷۴ ابی و نوش‌آفرین دو خوانندۀ جوان ايرانی برای شرکت در راهی استانبول می‌شوند. اين فستيوال که مخصوص اجرای ترانه‌های روز بوده و برای نخستين بار در جهان در ترکیه برگزار می‌شده است، علاوه بر موسیقی شامل سينما، نقاشی، مجسمه‌سازی و ديگر رشته‌های هنری نيز بوده است.

حدود ۳ ماه قبل از فستیوال، يک هيئت ۵ نفره از بهترين و شناخته‌شده‌ترين کارشناسان صدا وارد تهران می‌شوند و با تحقيق و بررسی روی کار و صدای همۀ خوانندگان جوان ايرانی و ملاحظۀ برنامه‌های راديويی و صحنه‌ای، عاقبت از بين خانم‌ها، نوش‌آفرين و از بين آقايان، ابی را برای شرکت در اين فستيوال برمی‌گزینند.

خوانندۀ معروف ترکيه،[۲۱] نمايندۀ اين فستيوال در ايران بوده است و همين خواننده، دعوت‌نامه‌های رسمی فستيوال را هفتۀ قبل از برگزاری جشنواره به تهران می‌آورد و بعد با نوش‌آفرين و ابی راهی ترکيه می‌شود. در ترکیه قرار بوده که این دو خوانندۀ ايرانی ابتدا تمرينات لازم را با ارکستر ۷۰ نفره انجام دهند و بعد بر روی صحنه روند. مدت فستيوال حدود ۵ روز بوده است.

نوش‌آفرين با آهنگ «کاکلی» ساختۀ و ابی با آهنگ «شکار» از ساخته‌های حسن شماعی‌زاده در این فستیوال شرکت می‌کنند. با اعلام اینکه از کشور ایران تنها یک شرکت‌کننده حق حضور دارد، نوش‌آفرین اعلام انصراف می‌کند. پس از اجرای بیش از ۲۰۹ خواننده، شش خواننده به بخش فینال راه می‌یابند که نام ابی نیز در میان فینالیست‌ها قرار داشته است. در رقابت بین این شش خواننده، سرانجام ابی با آهنگ «شکار» خود به عنوان خوانندۀ برگزیدۀ هیئت ژوری انتخاب می‌گردد و پلاک و دیپلم افتخار جشنواره را از آن خود می‌سازد.^{[۲۲][۲۳][۲۴]}

خوانندگی در خارج از ایران

ابی در کنسرتی در مونترال

ابی پیش از انقلاب، تک‌آهنگ‌های زیادی را بر روی صفحه منتشر کرد ولی هیچ‌گاه آلبوم مستقلی از وی ارائه نشد. آثار این دورهٔ او بعد از انقلاب و در خارج از کشور بود که در قالب آلبوم‌های مستقل و به صورت کاست به بازار عرضه شد. در کارنامهٔ کاری وی، همکاری با ترانه‌سرایان برجسته‌ای چون ایرج جنتی عطایی، اردلان سرفراز، منصور تهرانی و شهیار قنبری و آهنگسازان سرشناسی چون واروژان، سیاوش قمیشی، فرید زلاند، حسن شماعی زاده، اسفندیار منفردزاده و بابک بیات به چشم می‌خورد.

ابی در سال‌های اقامت در خارج از کشور، در بزرگ‌ترین سالن‌های بین‌المللی جهان کنسرت اجرا کرده‌ است که برخی از آنها کنسرت خیریه بوده است. در سال ۲۰۰۷ میلادی برای اجرای کنسرت همراه با ارکستر سمفونی آخن، از ابی به شکلی ویژه دعوت به عمل می‌آید. اين کنسرت از راديو WDR به صورت مستقيم، پخش و از تلويزيون همين شبکه نيز فيلمبرداری شد. روزنامه‌های پرتيراژ آخن نيز پس از برنامۀ ابی، از وی تمجيد کرده و از «گرمای حضور او بر صحنه» نوشتند.^[۲۵][۲۶] از معروف‌ترین کنسرت‌های خیریهٔ او نیز کنسرت وی در رویال آلبرت هال در لندن در سال ۲۰۱۰ است که عواید آن صرف کمک به بیماران مبتلا به ام اس شد.^[۲۷]

با آنکه سال‌هاست که ابی در خارج از ایران و در تبعید زندگی می‌کند، هنوز برخی طراحان ایرانی از نام وی جهت افزایش فروش کالاهای تجاری خود بهره می‌گیرند.^[۲۸] شماری از خوانندگان داخل ایران نیز به شدت تحت تأثیر سبک خواندن و نحوهٔ اجرای او قرار گرفته‌اند. در مورد که از جملهٔ این خوانندگان است و بازخوانی ترانهٔ «خلیج فارس» ابی بدو منسوب است،[۲۹] حتی در حرکات دست و پای وی هنگام اجرای کنسرت نیز شباهت بسیاری با ابی برقرار ساخته‌اند.^[۳۰] تأثیرپذیری قاسم افشار از ابی تا به حدی بوده است که آهنگساز سرشناسی چون تورج شعبان‌خانی، وی را بابت این نحو سبک تقلیدیش مورد سرزنش قرار داده است.^[۳۱]

ویژگی‌ها و وجوه تمایز او

ابراهیم نبوی در کتابی تحت عنوان ، ویژگی‌های ابی را به عنوان یک خواننده، این‌گونه برمی‌شمرد:
نخست: اغلب کارشناسان موسیقی فارسی معتقدند صدای ابی قدرتمندترین صدای پاپ فارسی است.
دوم: فعالیت‌های ابی در طول نیمۀ دوم زندگی‌اش نه تنها کاهش نمی‌یابد بلکه این دوران، نقطۀ عطفی در حرفه‌اش محسوب می‌شود و این نخستین ویژگی است که ابی را از خوانندۀ پاپ جدا می‌کند و در کنار خوانندۀ کلاسیک یا اپرا قرار می‌دهد.
سوم: ابی از معدود خوانندگان پاپ است که ممکن است مخاطب ترجیح بدهد کنسرت او را از همان خانه بشنود؛ اجراهای او شاید چیزی فراتر از صدای ضبط‌شدۀ او نیست.
چهارم: ابی بیشتر مورد توجه مخاطبانی است که به رغم آنکه می‌دانند در موسیقی پاپ بر خلاف موسیقی سنتی، جنس و قدرت و طنین صدای آوازه‌خوان چندان موضوع مهمی نیست، صدای ابی را از این منظر نیز در خور توجه و ستایش قلمداد می‌کنند.
پنجم: کنسرت‌های او پس از انقلاب که در خارج از ایران برگزار شده است، پربیننده است، اما معمولاً از آغاز کنسرت تا پایان آن را به نوشیدن الکل می‌گذراند و با لحن مستانه می‌خواند. کمتر اتفاق می‌افتد که مانند خوانندگان دیگر پاپ، موسیقی‌اش موجب رقصیدن شود یا اصولاً برای رقصیدن دیگران بخواند.^[۳۲]

برخی کارشناسان موسیقی نیز در مورد صدای ابی نظر داده‌اند، از آن جمله می‌توان به آندرانیک آهنگساز، تنظیم‌کننده و رهبر ارکستر اشاره کرد که گرمی، قدرت و انعطاف‌پذیری صدای ابی را ستوده است و ابی را از نادر هنرمندانی معرفی کرده است كه حس موسيقيايی قوی دارد و سليقه و طبع مردم را درک می‌كند.^[۳۳]

هم‌صدایی مردم با ابی در کنسرت‌هایش نیز جزو خصایص منحصر به فرد این خواننده محسوب می‌شود، تا جایی که او را جزو اولین خوانندگان فارسی‌زبانی دانسته‌اند که به این همخوانی اهمیت داد و حتی آن را در آلبوم کنسرت‌هایش ضبط و پخش کرد.^[۳۴]

مفهوم ترانه‌ها

مضامین سیاسی

ابی به خواندن ترانه‌هایی با مضامین سیاسی، اجتماعی و نیز عاشقانه علاقه نشان می‌دهد. او ترانه‌های متعددی در مورد ایران خوانده که بسیاری از آنها دارای مضامین سیاسی اعتراضی و گاه بحث‌انگیز بوده‌اند. از جملهٔ این ترانه‌ها که سرشار از مضامین سیاسی هستند می‌توان به «خلیج فارس»، «خانه سرخ است» و «بشکن» اشاره کرد.^[۳۵] ترکیب ملودی فرید زلاند و کلام شهیار قنبری و تنظیم منجر به خلق ترانه‌ای شده‌ است با نام «نون و پنیر و سبزی» که می‌توان آن را سمبل ترانه‌های معترض دورهٔ خود به حساب آورد. این ترانه با اجرای مشترک ابی و داریوش به عنوان یکی از ترانه‌های ممنوعه در سال‌های اوایل دههٔ ۱۳۷۰ در ایران به صورت پنهانی دست به دست می‌گشته ‌است.^[۳۶]

صرف‌نظر از مسائل سیاسی، او در ترانه‌های خود به مسائل اجتماعی نظیر فقر، آزادی بیان و حقوق زنان نیز توجه نشان می‌دهد. سه ترانهٔ «هلا»، «سیاه‌پوش‌ها» و «بانوی خاوری» نمونه‌هایی مناسب از این دست هستند.^[۳۷]

مضامین عاشقانه

عشق هم در کلام او گاه رنگ و بوی زمینی و جسمانی پیدا می‌کند و عاشق، از چشم و لب و قد و تن یار سخن به میان می‌آورد مانند ترانۀ «مداد رنگی»؛^[۳۸] و گاه چنان ژرف، متعالی و مقدس می‌شود که سخن از معراج و رجعت و خدا شدن به میان می‌آید مانند ترانۀ «رازقی».^[۳۹] اکثر این ترانه‌های عاشقانه، اشعار ترانه‌سراهای معاصر است ولی در لابه‌لای آنها اشعار عرفانی شعرای متقدم نیز دیده می‌شود مانند آهنگ «حیلت رها کن» که شعر آن از مولوی است^[۴۰] و آهنگ «خدا می‌داند» که شعر آن از شاعر و عارف قرن هشتم است.[۴۱]

ترانۀ «مولای سبزپوش» سرودۀ ایرج جنتی عطایی نیز خالی از مضامین عرفانی نیست چرا که در ادب پارسی، اصطلاح «سبزپوش» همواره لقب کسانی بوده است که در بالاترین سطح عرفانی زندگی می‌کنند، خواه فرشتگان،